Tại sao phụ nữ có thai và cho con bú cần nhiều canxi hơn

Dinh dưỡng đóng một vai trò rất quan trọng trong thai kỳ, vì trong giai đoạn này cùng một lúc phải đảm bảo đủ nhu cầu cho cả mẹ và thai nhi.

Trong thời gian mang thai, nhu cầu dinh dưỡng phải tăng thêm ít nhất 25% so với nhu cầu dinh dưỡng bình thường. Do đó, điều cần thiết là chế độ ăn uống trước và trong thời gian mang thai cần cung cấp đầy đủ dưỡng chất để nguồn dinh dưỡng không bị cạn kiệt, thai phụ có sức khỏe và có đủ sữa để nuôi dưỡng bé sau khi sinh.

Canxi là một khoáng chất quan trọng, là một trong số rất nhiều các chất dinh dưỡng được yêu cầu để hỗ trợ nhu cầu phát triển của thai nhi. Nó rất cần thiết cho sự tăng trưởng xương và duy trì xương, răng khỏe mạnh; nó cũng đóng một vai trò quan trọng trong đông máu, gửi các tín hiệu thần kinh, co thắt cơ bắp, phát triển hormone và ổn định nhịp tim của thai nhi.

Khoảng 2/3 lượng canxi bào thai được chuyển giao từ người mẹ cho em bé sau tuần thứ 30 của thai kỳ, mà chủ yếu từ chế độ ăn uống của người mẹ và phần còn lại từ nguồn dự trữ của mẹ. Những đứa trẻ sinh ra từ một bà mẹ được cung cấp đầy đủ canxi sẽ có mật độ khoáng xương cao hơn ở những đứa trẻ sinh ra từ bà mẹ không được bổ sung canxi.

Theo một nghiên cứu năm 2010 được công bố trong “Tạp chí Dinh dưỡng” ghi nhận: sự thiếu hụt canxi ở mẹ còn có thể đóng một vai trò trong sự phát triển bệnh tim mạch ở thai nhi và làm tăng nguy cơ cao huyết áp ở trẻ sơ sinh.

Bên cạnh đó, đầy đủ lượng canxi và vitamin D cũng sẽ giúp giảm bớt co thắt của cơ bắp của thai phụ trong thời gian mang thai. Các nghiên cứu gần đây trên thế giới cũng ghi nhận được hiệu quả của việc bổ sung canxi trong việc làm giảm nguy cơ tăng huyết áp trong thai kỳ.

Nếu mức độ canxi của mẹ thấp không đủ cung cấp cho bào thai, nguồn canxi cho thai nhi sẽ lấy ra từ xương của mẹ. Như vậy sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe xương của mẹ và dẫn tới chứng loãng xương sau này ở người mẹ không dự trữ và bổ sung đủ canxi.

Bổ sung thế nào cho phụ nữ nuôi con bú

Nhu cầu canxi ở bà mẹ nuôi con bú là cao nhất so với các nhóm tuổi và tình trạng sinh lý. Theo nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam của Viện Dinh dưỡng Bộ Y tế năm 2016 thì nhu cầu canxi của phụ nữ nuôi con bú là 1.300mg canxi nguyên tố/ngày. Vì vậy, việc bổ sung thêm canxi cho phụ nữ nuôi con bú là cần thiết vì chế độ ăn của bà mẹ nuôi con bú thường không đáp ứng đủ nhu cầu canxi hàng ngày. Ngay cả khi con không bị còi xương, bà mẹ vẫn cần bổ sung canxi.

Thực ra, lượng canxi bài tiết qua sữa mẹ cũng không nhiều, việc bổ sung canxi khi nuôi con bú chủ yếu là tốt cho bà mẹ, vì suốt thời kỳ mang thai bà mẹ đã bị mất lượng canxi khá nhiều, xương có thể đã bị thưa và xốp, vì vậy, bổ sung canxi có tác dụng phòng ngừa bệnh loãng xương sau này. Trừ trường hợp bà mẹ uống được 2 - 3 ly sữa/ngày và ra phơi nắng đều đặn vào buổi sáng thì có thể không cần bổ sung.

Trên thị trường có nhiều loại canxi, loại canxi gluconat hấp thu tốt hơn canxi cacbonat, vì vậy, các bác sĩ thường khuyên phụ nữ nuôi con bú lựa chọn loại này, thuốc ở dạng nước hay dạng viên đều được. Loại canxi cacbonat khó hấp thu hơn và thường gây trướng hơi, đầy bụng... Vì vậy, những bà mẹ có tiền sử bệnh dạ dày nên tránh dùng loại canxi này.

Nếu dùng loại canxi đơn thuần thì cần phải uống thêm vitamin D theo chỉ dẫn của bác sĩ, còn nếu dùng loại phối hợp với vitamin D rồi thì không cần phải uống vitamin D nữa. Lượng vitamin D cần thiết ở phụ nữ cho con bú là 800 UI/ ngày.

Điều cần lưu ý là nên uống canxi vào buổi sáng sau ăn 1 - 2 giờ, uống nhiều nước để phòng ngừa sỏi đường tiết niệu, không nên uống chung canxi với sắt hoặc kẽm vì sẽ gây ức chế hấp thu canxi. Không uống canxi cùng với sữa và các sản phẩm của sữa vì dễ gây lắng đọng canxi tại ruột.

Các biện pháp phòng chống thiếu hụt canxi

Để phòng chống thiếu canxi, cần thực hiện một số biện pháp sau:

Chế độ ăn đa dạng các loại thực phẩm: Sử dụng thực phẩm giàu canxi như tôm, cua, cá, ốc, vừng, đậu nành, mộc nhĩ, rau ngót, các loại sữa và chế phẩm từ sữa... Sữa và những chế phẩm từ sữa như sữa chua, pho-mát là nguồn cung cấp protein, canxi, vitamin và các chất khoáng với chất lượng cao và dễ hấp thu. Sử dụng các thực phẩm có bổ sung canxi.

Thay đổi những thói quen ăn uống có lợi cho hấp thu canxi như hạn chế cà phê, rượu và muối vì những chất này thường kìm hãm khả năng hấp thu canxi.

Chế độ ăn cần đáp ứng đủ protein so với nhu cầu protein theo khuyến nghị. Nếu chế độ ăn có quá nhiều protein so với nhu cầu khuyến nghị sẽ làm cho cơ thể tăng nguy cơ thiếu canxi. Khẩu phần ăn có quá nhiều protein sẽ tăng đào thải canxi qua đường tiết niệu và làm tăng nguy cơ sỏi thận.

Hàng ngày, nên dành ít nhất 10 - 20 phút để tắm nắng giúp cơ thể hấp thụ được nhiều vitamin D qua da, đồng thời khẩu phần ăn có đủ dầu mỡ để vitamin D được hấp thu qua đường tiêu hóa tốt hơn.